Wanneer wist jij wat je later precies wilde worden? De meeste vmbo-leerlingen halen hun diploma als ze een jaar of 16, 17 zijn. En dan kunnen ze kiezen voor een middelbare beroepsopleiding in het mbo. Een belangrijke en soms ook moeilijke keuze als je nog zo jong bent.

Er zijn vier kwalificatieniveaus in het mbo. Een kwalificatieniveau staat voor het niveau dat een leerling heeft behaald als het diploma op zak is.

• Niveau 1: entreeopleiding assistent
• Niveau 2: basisberoepsopleiding
• Niveau 3: de vakopleiding
• Niveau 4: middenkader, specialist 

Hoe zit het nou precies?
Waarschijnlijk ziet het er allemaal wat anders uit dan toen jij je opleiding deed. Daarom een korte toelichting:

De entreeopleiding (niveau 1, al wordt dit in de praktijk niet altijd zo genoemd)
Met de entreeopleiding kunnen leerlingen de belangrijkste vaardigheden ontwikkelen die zij nodig hebben voor een baan.

• Voor jongeren zonder een diploma van een vooropleiding.
• Duurt 1 jaar.
• Bereidt voor op de arbeidsmarkt of doorstroming naar niveau 2.

Hebben we het over 'het mbo', dan bedoelen we meestal mbo vanaf niveau 2 of hoger. 

De basisberoepsopleiding (niveau 2)

• Vmbo basisberoepsgerichte leerweg als vooropleiding.
• Duurt 1 tot 2 jaar.
• Bereidt voor om uitvoerende werkzaamheden te doen zoals kapper of autotechnicus.

De vakopleiding (niveau 3)

• Vooropleiding: minimaal de gemengde, theoretische en kadergerichte leerwegen aan het vmbo, of de havo.
• Duurt 2 tot 3 jaar.
• Leerlingen leren werkzaamheden zelfstandig uit te voeren, zoals verzorgende of monteur.

De middenkaderopleiding (niveau 4)

• Vooropleiding: minimaal de gemengde, theoretische en kadergerichte leerwegen aan het vmbo, of de havo.
• De middenkaderopleiding duurt 3 tot 4 jaar.
• Leerlingen leren werkzaamheden volledig zelfstandig uit te voeren, zoals filiaalbeheerder of activiteitenbegeleider.
• Na deze opleiding kunnen leerlingen verder studeren in het hbo.

De specialistenopleiding (niveau 4)

• De specialistenopleiding is bedoeld voor leerlingen die al een vakopleiding (niveau 3) hebben gevolgd. De specialistenopleiding duurt dan nog 1 jaar.

Sommige jongeren kunnen niet wachten om in de praktijk aan de slag te gaan. De gedachte om nog een paar jaar in de schoolbanken te zitten, schrikt ze enorm af. Anderen vinden het juist superinteressant om nog een paar jaar in die banken te duiken en zoveel mogelijk theoretische kennis te leren over een vak.

Goed nieuws voor beide partijen: het mbo kent twee leerwegen:

• Bbl: de beroepsbegeleidende leerweg
• Bol: de beroepsopleidende leerweg

Een klein verschil in naam, een groot verschil in aanpak.

Bbl: leren en werken tegelijk

In de beroepsbegeleidende leerweg ligt de nadruk op werkend leren. Ideaal voor leerlingen die het vak het liefst in de praktijk leren.
Je bent werknemer met een arbeidsovereenkomst, die in overeenstemming is met de CAO. Op school leer je praktijkgericht met theoretische ondersteuning. 

• Leren + werken.
• Minimaal 60% van de studieduur wordt aan de praktijk besteed.
• 3 tot 4 dagen per week werken.
• 1 tot 2 dagen per week naar school.
• Doorlopende periodes werken met een arbeidsovereenkomst (en dus ook salaris).
• De beroepspraktijkvorming (BPV) vindt plaats bij een erkend leerbedrijf.
• De criteria voor de BPV worden bepaald door een landelijk kenniscentrum.
• Geen recht op studiefinanciering en ov-kaart.

Bol: leren en stage lopen

In de beroepsopleidende leerweg ligt de nadruk op leren op school. Je leert de theorie, die je vervolgens bij stages in de praktijk gaat brengen.
Je bent niet in dienst van het (leer-)bedrijf en ontvangt geen loon, maar een stagevergoeding. Op school leer je het beroep kennen vanuit de theorie. De stage is gericht op het opdoen van praktische ervaring. 

• School + stage
• Minimaal 20 % tot maximaal 59 % van de studieduur wordt aan de praktijk besteed.
• 1 tot 2 dagen per week stage.
• 3 tot 4 dagen per week naar school.
• Kortere stageperiodes waarbij soms een stagevergoeding wordt geboden.
• De beroepspraktijkvorming (BPV) vindt plaats bij een erkend leerbedrijf.
• De criteria voor de BPV worden bepaald door de school.
• Recht op studiefinanciering en ov-kaart (vanaf 18 jaar).

“Ja, maar in de praktijk is het toch nét even anders dan op school….”

Waar? Misschien wel. Maar toch willen we dit dus liever niet horen. Als het goed is, sluiten theorie en praktijk goed op elkaar aan. Daarom hebben de scholen nauw contact met het bedrijfsleven. Ze wisselen de laatste ontwikkelingen rondom het vak en het leergebied met elkaar uit en houden elkaar zo lekker scherp!

Bpv staat voor beroepspraktijkvorming. Of, nog makkelijker, ‘stage’. Doordat leerlingen het vak in de praktijk leren, ontwikkelen ze kennis, vaardigheden, technieken, houding en gedrag. Door bpv-opdrachten te maken, verdiepen ze zich in de theorie en de praktijk en reflecteren ze op hun eigen ontwikkeling. Deze bpv-opdrachten hoef je als praktijkopleider heus niet allemaal zelf te verzinnen, daar zorgt de school voor. Jij bent wel degene die de leerling begeleidt bij het uitvoeren van de opdrachten. 

Is leren vooral een zaak van de school en het leerbedrijf? Nee hoor, gelukkig niet. De leerlingen hebben natuurlijk zelf ook een grote verantwoordelijkheid. Stel je verwachtingen wel een beetje af op het opleidingsniveau en het studiejaar. Van een vierdejaars leerling niveau 4 mag je andere dingen verwachten dan van een eerstejaars niveau 2.

Wat mag je van de leerling verwachten:

• De leerling bereidt zich voor op de taken die bij het beroep horen.
• De leerling is verplicht om jouw aanwijzingen op te volgen.
• De leerling toont inzet en levert een bijdrage aan de productie op jouw locatie.
• De leerling moet de praktijkopdrachten (bpv) bijhouden.
• De leerling moet lessen op school blijven volgen.
• Ziek tijdens de stageperiode? De leerling moet zowel het leerbedrijf als de school informeren. 

Als praktijkopleider heb je een supergave en belangrijke klus: jij bent degene die ervoor zorgt dat iemand aan het eind van de stagetijd zegt: ‘Wow, wat heb ik veel geleerd!’ Om dat te bereiken verwachten we het volgende van een praktijkopleider:

• Je bent verantwoordelijk voor de kwaliteit van de uitvoering van de praktijkopleiding.
• Je bent verantwoordelijk voor de dagelijkse begeleiding en coaching van je leerling.
• Je zorgt ervoor dat de leerling veilig kan werken volgens de Arbo-richtlijnen.
• Je maakt een opleidingsplan en voert dit uit.
• Je voert instructies van taken uit.
• Je brengt je leerling een juiste werkhouding en goed gedrag bij.
• Je motiveert de leerling, geeft complimenten en opbouwende feedback.
• Je bewaakt de voortgang van de opleiding in overleg met school.
• Je beoordeelt competenties van de leerling.
• Je kunt je verplaatsen in de wereld van de leerling. 

Privacy is een grondrecht. Maar we weten ook dat het in de praktijk lastig is om die privacy te bewaken. Bijvoorbeeld als het gaat om persoonsgegevens. Je kent vast de verhalen van een memorystick met vertrouwelijke informatie die op straat belandt, of van het bedrijf dat gehackt werd en de hacker bij mailadressen, wachtwoorden en andere persoonsgegevens van werknemers of leden kon. Er was al een wet Bescherming Personeelsgegevens, maar in dit digitale tijdperk was er sterke behoefte aan strengere regels.

Sinds 25 mei 2018 heeft de Europese Unie daarom een eigen privacywet: de AVG. Dit staat voor Algemene Verordening Gegevensbescherming. De wet geldt voor overheden, maar ook voor zorginstanties, verenigingen, stichtingen, bedrijven en scholen. En dus krijg jij er als praktijkopleider ook mee te maken.

De belangrijkste punten van de AVG op een rij:

• De AVG dwingt tot meer actie en maatregelen. Je hebt verantwoordingsplicht en moet met documenten kunnen aantonen dat je je aan de wet houdt.
• De AVG verplicht organisaties dus om hun systemen en interne processen zo in te richten, dat privacygevoelige informatie blijft waar het hoort: afgesloten en alleen inzichtelijk voor de mensen die erover moeten beschikken.
• Elke organisatie moet kunnen bewijzen dat ze geldige toestemming van klanten en gebruikers hebben gekregen voor het verwerken van hun persoonsgegevens.
• Klanten en gebruikers hebben met de AVG meer mogelijkheden om voor zichzelf op te komen als het gaat om de verwerking van hun gegevens.

De poppetjes zijn helder, de plichten en verantwoordelijkheden ook. Toch is het goed om ook de praktische afspraken vast te leggen. Wel zo handig dat iedereen weet hoe het zit. Het vastleggen van afspraken gebeurt d.m.v. een praktijkovereenkomst (POK). In de BOL wordt dit meestal 'stageovereenkomst' genoemd.

Voor een opleiding in de bbl moet je in het bezit zijn van een Praktijkovereenkomst (POK). In een POK staan alle afspraken die van toepassing zijn op de stage en de manier van samenwerken tussen leerling, school en leerbedrijf. Altijd geldt: de werkgever moet een erkend leerbedrijf zijn. Het SBB bewaakt deze afspraken en is mede-ondertekenaar van de POK; daar zorgt de school voor.

Het afsluiten van een POK is voor de bbl een wettelijke verplichting. Wie op 1 oktober geen werkgever heeft gevonden heeft (en dus geen POK heeft), zal samen met de school moeten bekijken welke mogelijkheden er zijn om toch een  opleiding te volgen, bijvoorbeeld in de beroepsopleidende leerweg (bol).

Je ziet: een goed contact tussen alle partijen is een belangrijk ingrediënt voor een succesvolle stageperiode!

Voordat je personeel of stagiaires of leerlingen gaat werven, moet je helder hebben waar je behoeft aan hebt, oftewel: wat is je personeelsbehoefte?

We maken onderscheid in de volgende twee types:

De kwantitatieve personeelsbehoefte:

Om hoeveel uur gaat het?
Zoek je iemand voor 40 uur per week of iemand die af en toe kan bijspringen? Deze personeelsbehoefte drukken we uit in FTE.

De kwalitatieve personeelsbehoefte:

Wat voor medewerker zoek je?
Om welke functie gaat het? Welke ervaring en opleiding is dan gewenst of vereist? Welke competenties zijn belangrijk?

Het is voor jou als praktijkopleider ook belangrijk om goed na te denken over wat voor stagiair je zoekt. Maak dus voor jezelf een soort wensenlijstje en denk ook na over de tijd die jij hebt voor begeleiding.

Bij de zoektocht naar de juiste kandidaat kan het functieprofiel behulpzaam zijn. Alle functies in de contractcatering zijn beschreven in het Handboek referentiefuncties. Je vindt er informatie over de inhoud van de functies, de gewenste kennis, vaardigheden en persoonlijke kwaliteiten.

De voordelen van een functieprofiel zijn:

• Het geeft richting aan je zoektocht. Wie of wat zoek je?
• Het vormt de basis voor de vacaturetekst. Waarom het wiel opnieuw uitvinden als de input er al ligt?
• Je kunt het gebruiken als leidraad bij het sollicitatiegesprek.

Je bent natuurlijk op zoek naar een stagiair en niet naar een nieuwe medewerker die al veel ervaring op zak heeft. Onthoud dat verschil! Maar je kunt het functieprofiel prima gebruiken als leidraad bij je zoektocht.

In ieder geval moet je, voor je iemand een arbeids- of leerovereenkomst aanbiedt, op de hoogte zijn van de regels die in de cao zijn opgenomen. Zeker als jouw leerling een BBL-opleiding volgt, is kennis over de cao onmisbaar. Wie een BBL-opleiding doet, sluit naast de praktijkovereenkomst immers ook een arbeidsovereenkomst af voor de duur van de beroepspraktijkvorming. In de cao staan afspraken over arbeidsvoorwaarden die voor een hele branche van toepassing zijn. Zo kun je hierin onder andere vinden uit hoeveel uur een normale werkweek bestaat, hoeveel vakantiedagen iemand heeft en wat het minimale loon is dat bij een functie hoort. 

Voor de contractcatering geldt een zgn. bedrijfstak-cao. Dit is een collectieve afspraak die geldt voor alle bedrijven die vallen onder 'contractcatering'. Een bedrijfstak-cao wordt afgesloten tussen één of meer werkgevers of werkgeversorganisaties en één of meer werknemersorganisaties. De contractcatering-cao is door de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) algemeen verbindend verklaard. Horen werkgevers niet bij de cao-partijen, maar vallen zij wel onder de bedrijfstak? Dan moeten zij zich aan de algemeen verbindend verklaarde cao-bepalingen houden en deze op hun werknemers toepassen. De cao biedt wel een belangrijke basis voor de contracten die in onze branche worden opgesteld, al is het wettelijk gezien geen arbeidsovereenkomst tussen een werknemer of werkgever. 

Als praktijkopleider ben je verantwoordelijk voor het opleiden van je leerling of stagiair. Maar je verantwoordelijkheid gaat verder: je zorgt ook voor zijn welzijn en veiligheid. Je moet daarom al snel in het inwerktraject aandacht besteden aan het (juist) gebruik maken van de persoonlijke beschermingsmiddelen en de gevaarlijke stoffen waarmee je in aanraking komt.

Hoog tijd om je stagiair zo snel mogelijk de pictogrammen te laten leren die bij de gevaarlijke stoffen horen.

Van links naar rechts en van boven naar beneden:

• (Zeer) giftige stof
• Gezondheidseffecten op lange termijn (zoals kankerverwekkend, onvruchtbaarheid, overgevoeligheid luchtwegen)
• Explosiegevaarlijke stoffen
• Cilinder/gashouder onder druk (dus kan exploderen of inhoud kan ontsnappen)
• Ontvlambare stoffen en/of ‘zelf-reactief’ (stof die spontaan een chemische reactie kan vertonen)
• Oxiderende stof (kan brandbare stoffen laten verbranden of ontstane branden in stand houden of verergeren)
•  Corosief/bijtende stof
• Schadelijke stof: giftig, bedwelmend en/of irritatie luchtwegen
• Milieugevaarlijke stof

Ieder inwerkprogramma begint met een goed gesprek. Een introductiegesprek. Vergeet deze dus niet in te plannen, want met vijf minuten ben je er niet hoor. In dit gesprek vertel je iets over:

• de organisatie
• de andere medewerkers
• de taken en de taakverdeling
• de kledingvoorschriften
• de algemene gang van zaken
• de wederzijdse verwachtingen.

Na de inwerkperiode rond je de checklist af. Je kunt samen een evaluatiegesprek voeren om te bespreken hoe het is gegaan. In dit gesprek kun je het hebben over:

• De checklist (hebben jullie alle onderdelen behandeld?).
• De ervaringen van de afgelopen dagen/de afgelopen week.
• Een tussentijdse beoordeling: zijn beide partijen tevreden?
• Vervolgafspraken voor de komende tijd.